CẢNH BÁO TỘI PHẠM NẢY SINH TỪ MẠNG XÃ HỘI

Tin đồn nhảm, bình luận vô căn cứ, hình ảnh dàn dựng, lời nói xúc phạm... trên mạng ảo ngày càng gây ra những hậu quả thật đau lòng. Làm gì để hạn chế, ngăn ngừa tình trạng này?

Ảnh minh họa

Mạng xã hội là một “xã hội ảo”, ở đó mọi cá nhân có thể nói bất cứ điều gì, dù đúng, dù sai, dù thật, dù giả. Chính vì hầu như không có sự kiểm soát, hay nói đúng hơn là đang có “khoảng trống” về pháp luật, nên không ít người với mục đích xấu đã sử dụng mạng xã hội để nói xấu, xâm phạm bí mật đời tư, xúc phạm danh dự, nhân phẩm cá nhân, tổ chức khác...

Việc Trung Quốc (xem Tuổi Trẻ 11-9) có quy định những người đăng bình luận vô căn cứ có thể bị phạt đến ba năm tù về tội vu khống nếu được nhiều người khác xem (trên 5.000 lượt) và dẫn lại (trên 500 lượt), theo tôi có lẽ chỉ là cụ thể hóa một quy định tại bộ luật hình sự của nước này về tội danh vu khống, chứ không phải là đặt ra một điều luật mới. “Mới” ở đây là việc Trung Quốc áp dụng luật vào các trường hợp trên mạng xã hội chứ trong luật pháp bất kỳ nước nào, hành vi vu khống đều bị xem là tội phạm.

Vấn đề là cần xác định rõ thế nào là “bình luận vô căn cứ”? Về nguyên tắc, mọi người đều có quyền phát biểu quan điểm, chính kiến của mình. Công dân có quyền đưa quan điểm, ý kiến của mình lên mạng xã hội. Đó chính là việc thể hiện quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của công dân - được Hiến pháp quy định.

Khi xem một bộ phim, không ai có quyền cấm người xem bình luận bộ phim đó là “hay” hoặc “dở”. Việc đưa ra ý kiến, quan điểm thể hiện dưới hình thức bài viết trên mạng xã hội phần nào còn thể hiện quyền nghiên cứu khoa học, sáng tác, phê bình văn học nghệ thuật... của công dân - cũng được Hiến pháp ghi nhận.

Nội dung thông tin mà một người đưa lên mạng xã hội như thế nào sẽ quyết định về tính chất nguy hiểm hay nghiêm trọng, ảnh hưởng đến những đối tượng mà pháp luật bảo vệ. Chẳng hạn, việc gần đây trên mạng Facebook có ai đó loan tin tổng giám đốc một ngân hàng bị bắt, hay có một vụ chặt tay cướp iPhone - cuối cùng xác định là tin bịa đặt. Rõ ràng những thông tin sai lệch, bịa đặt như vậy có tác động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế đất nước, hoặc có thể gây ra sự bất an. Đặc biệt khi thông tin bị lan truyền với mức độ khủng khiếp, do sự “tiếp tay vô tư” của rất nhiều người trên mạng xã hội. Rõ ràng, người đầu tiên bịa đặt và tung ra tin đồn thất thiệt như vậy không thể không bị xử lý.

Theo tôi, luật pháp hiện nay ở VN và cả nhiều nước trên thế giới vẫn chưa đi kịp với thực tế “cuộc sống” trên mạng xã hội. Nhưng xu hướng chung là mọi nhà nước đều sẽ hướng đến việc ban hành những văn bản pháp luật theo hướng có thể kiểm soát, biết và xử lý những người có hành vi vi phạm pháp luật trên mạng xã hội.

Hồi tháng 11-2011, chính phủ của Thủ tướng David Cameron (Anh) từng đề xuất việc kiểm soát các phương tiện truyền thông xã hội để ngăn chặn các hành vi kích động, gây bất ổn xã hội. Thậm chí đòi đóng cửa các mạng xã hội tại nước này.

Vừa qua, Chính phủ VN có ban hành nghị định 72/2013. Tuy nghị định có nhiều quy định bất hợp lý (mà tôi sẽ trở lại trong một dịp khác), nhưng nội dung “cấm người sử dụng mạng xã hội đưa thông tin xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự và nhân phẩm của cá nhân” là rất cần thiết, kịp thời. Những quy định như vậy sẽ làm cho mạng xã hội bớt đi sự bát nháo như lâu nay. Và cũng mở ra cơ hội cho những người bị xâm hại (bao gồm cả các cơ quan, tổ chức) có thể bảo vệ danh dự, uy tín của mình một cách hiệu quả hơn.

Luật sư TRẦN HỒNG PHONG

Một số vụ nói xấu trên mạng Internet trong thời gian qua

* Giữa tháng 7-2013, một phụ huynh đã phải cầu cứu cơ quan công an Đà Nẵng bởi con gái chị suýt mất mạng vì một trang Facebook mang tên “Bộ mặt thật của các hot teen Đà thành” đã bịa tạc, nhục mạ, xúc phạm con chị. Không chịu nổi sự bịa tạc này cùng sức ép từ bạn bè, cháu bé đã uống thuốc an thần tự tử. Điều đáng buồn là trang Facebook có hàng chục ngàn người like và theo dõi.

* Cũng tại Đà Nẵng, trong tháng 8 trên mạng xã hội Facebook xuất hiện địa chỉ có tên người dùng là Trường Nguyễn Thanh. Địa chỉ này đăng thông tin, hình ảnh có nội dung bôi nhọ, xúc phạm danh dự ông Nguyễn Thanh Trường, giám đốc Công ty cổ phần Việt Séc (216 Điện Biên Phủ, Q.Thanh Khê, TP Đà Nẵng).

* Tháng 6-2013, em N.T.C.L. (Trường Hai Bà Trưng, xã Hương Ngải, huyện Thạch Thất, Hà Nội) đã uống thuốc diệt cỏ để chứng minh với bạn bè sự trong sạch của mình và em không liên quan đến bức ảnh trên Facebook.

Trước đó, bị hai bạn trai trong lớp lấy ảnh của L. rồi ghép cùng với một thân hình mặc áo rộng cổ của người khác đăng tải trên trang Facebook của lớp, L. đã phản ứng và yêu cầu các bạn gỡ xuống nhưng không được các bạn thực hiện. Trở về nhà L. uống thuốc diệt cỏ tự tử, dù được đưa đi cứu chữa nhưng cô bé đã tử vong vì lượng thuốc diệt cỏ quá lớn.

* Một số nghệ sĩ của VN phải tuyên bố đóng Facebook cá nhân hoặc khẳng định mình không hề có Facebook bởi một số người mạo danh tên tuổi của các nghệ sĩ này để đưa các thông tin, hình ảnh không đúng về bản thân họ.

Có thể xử lý hình sự

Hành vi nói xấu, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác trên các trang mạng xã hội hiện khá phổ biến. Thực tế có nhiều nạn nhân bị khủng hoảng tinh thần, ảnh hưởng nhiều đến công việc, danh dự và nhân phẩm, thậm chí có những người đã bị trầm cảm. Nói như vậy để thấy hậu quả của hành vi nói xấu trên mạng xã hội là rất khó lường.

Điểm d, điều 5 nghị định 72 của Chính phủ về quản lý và sử dụng Internet đã quy định rõ nghiêm cấm mọi hành vi “đưa thông tin xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự nhân phẩm của cá nhân”. Nếu việc vi phạm gây ra hậu quả nghiêm trọng thì có thể coi là hành vi xúc phạm danh dự nhân phẩm cá nhân được quy định trong Bộ luật hình sự. Tôi không kiến nghị sẽ tăng nặng hình phạt cho những hành vi bị cấm tại khoản 5 của nghị định 72 nhưng có thể tăng hình phạt lên đối với những người tái phạm. Điều quan trọng nhất hiện nay là tuyên truyền cho người dùng Internet hiểu được quyền và trách nhiệm của mình khi sử dụng mạng xã hội. Đối với đối tượng là các em học sinh thì cần phải có sự giáo dục từ sớm để các em sử dụng mạng xã hội một cách lành mạnh.